رز سانگ

نوروپاتی؛ بیماری اعصاب محیطی

نورو به معنای نورون (عصب) و پاتی به معنای (آسیب)‌ است. وقتی به دلایل گوناگون رشته‌های عصبی بدن آسیب می‌بیند. این بیماری، مشکلاتی برای فرد مبتلا به‌وجود می‌آورد و گاهی او را از عرصه اجتماعی دور می‌کند.
تظاهرات بالینی بیماری، در افراد، متفاوت است و همه بیماران علائم مشابه ندارند، زیرا درگیری عصبی در آنها ممکن است، متغیر باشد. به هر حال بیماری باید درمان و علائم متوقف شود. هرگونه غفلت در این زمینه می‌تواند به ناتوانی منجر شود.

نوروپاتی بیماری اعصاب محیطی است؛ اعصابی که وارد نخاع و مغز شده (شامل خود مغز و ساقه آن است) یا از آنها خارج می‌شود. اعصابی را که وارد می‌شود، حسی و آنهایی را که خارج می‌شود، حرکتی می‌گوییم. هر کدام از اینها اگر به تنهایی یا باهم صدمه ببینند، می‌توانند در حس و حرکت بیمار اختلالاتی پدید آورند.

اتیولوژی بیماری

این بیماری به دلایل گوناگون بروز می‌کند که مهم‌ترین آنها بیماری‌های متابولیکی است و سردسته آنها بیماری دیابت نامیده می‌شود. از بیماری‌های دیگر می‌توان به کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های روماتیسمی، عروقی و کم‌خونی‌ها اشاره کرد. برخی ویروس‌ها نیز می‌تواند نوروپاتی ایجاد کند.

یکی از این ویروس‌های خطرناک زوناست. نوع دیگر سندرمی به نام سندرم گیلن‌باره است. علت این بیماری هنوز بدرستی مشخص نیست، ولی بیشتر بعد از ابتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی آشکار می‌شود.

در بیماری گیلن باره، سیستم ایمنی به اشتباه به اعصاب بدن حمله و آنها را خراب می‌کند. البته مواد شیمیایی مانند داروهای شیمی‌درمانی، بعضی داروهای بیماری سرطان، در بروز این بیماری دخیل است، اما باید گفت با همه امکانات و دانش پزشکی هنوز قادر نیستیم در بعضی موارد بدرستی پاسخ مناسبی برای دلیل بیماری ارائه کنیم.

نشانه‌های نوروپاتی

علائم بیماری، متفاوت و به درگیری نوع عصب وابسته است. اگر اعصاب حرکتی درگیر شده باشد بیمار دیگر قادر به انجام اعمال حرکتی خود نخواهد بود؛ یعنی قدرت عضلات کاهش می‌یابد و بیمار در راه رفتن مشکل پیدا می‌کند یا با دست نمی‌تواند شیء را بردارد و حتی گاهی نمی‌تواند دست را حرکت دهد.

اختلال در اعصاب حسی به کاهش حس لمس منجر می‌شود و بیمار با شکایاتی از قبیل مورمورشدن یا گزگزشدن دست و پا مراجعه می‌کند و گاه بی‌حسی آنقدر شدید است که سوختن پا را متوجه نمی‌شود. این حالت را در بیماران دیابتی زیاد مشاهده می‌کنیم. اختلال در اعصاب اتونوم یا خود مختار باعث مشکلاتی در عملکرد قلب، مثانه و دستگاه گوارشی خواهد شد.

مشاهدات بالینی پزشک

وقتی بیمار را معاینه می‌کنیم، قدرت اندام‌های انتهایی دچار ضعف است و بیمار براحتی نمی‌تواند انگشت ما را فشار دهد. در این هنگام تستی انجام می‌دهیم که نشان می‌دهد رفلکس‌های رتری کاهش یا از بین رفته است.

در مواردی که اعصاب حسی درگیر است، تست حسی به عمل می‌آید. یک سوزن را به آرامی روی دست یا پای بیمار فشار می‌دهیم تا میزان حس او را مشاهده کنیم. در این بیماران واکنشی به تماس جسم نوک تیز دیده نمی‌شود.

گرفتاری‌های احشایی

تشخیص این نوع از گرفتاری‌ها با شرح‌حال گرفتن از بیماران قابل بررسی است و تست خاصی برای آن وجود ندارد. این بیماران معمولا از یبوست، اسهال، اختلال در بلع، بی‌اختیاری یا احتباس ادراری، تعریق غیرعادی، احساس پری یا از دست دادن اشتها و نوسانات فشار خون رنج می‌برند. این اختلالات به دلیل گرفتاری اعصاب خودکار یا اتونوم بدن است.

نوروپاتی کانونی

علائم نوروپاتی کانونی به شکل ناگهانی بروز می‌کند و ممکن است با کاهش دید، دوبینی، کاهش شنوایی یا بی‌حسی یکطرفه بروز کند. اگر عصب گرفتار شود به آن مونو نوروپاتی اطلاق می‌شود و اگر دو یا چند اعصاب گرفتار شود به آن چند نورو پاتی می‌گویند. در دیابت، بیشتر مواقع درگیری مونو نوروپاتی است و در آن عصب هفت آسیب می‌بیند.

بیماری پیشرونده است یا متوقف‌شونده

قضاوت در این باره به نوع درگیری و بیماری وابسته است. در بیماران دیابتی اگر قند کنترل نشود قادر به کنترل بیماری نخواهیم بود و قطعا بیماری پیشرونده خواهد بود.

در این موارد باید عامل بیماری کنترل شود یعنی در فرد دیابتیک، قند کنترل و داروهای کمکی تجویز شود.

ساختمان اعصاب

اعصاب ضخیم، دارای غلافی رویی به نام میلین و رشته‌ای عصبی به نام آکسون است که زیر میلین قرار دارد. گرفتاری ممکن است مربوط به میلین باشد که خوشبختانه در این موارد برگشت‌پذیر است؛ اما اگر آکسون گرفتار شود، ممکن است برگشت‌پذیری، کمی دیرتر و دشوارتر باشد. اتیولوژی بیماری برای پزشکان از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا با اصلاح عامل به‌وجودآورنده بیماری درمان خواهد شد.

درمان

درمان آن به علت ایجادکننده بیماری برمی‌گردد. در سندرم گیلن باره که به دنبال بیماری عفونی ظاهر می‌شود در صورتی که بیماری خیلی شدید باشد می‌توان خون را تصفیه یا آنتی‌بادی تزریق کرد یا از داروهای کمکی دیگر برای کنترل بیماری بهره برد. در دیگر موارد مانند بیماری‌های روماتیسمی، کم‌خونی و اسکولایتیز با درمان مناسب و به‌موقع، علائم بیمار از میان می‌رود و در سندرم تونل کارپل یا تصادفاتی که به قطع عصب منجر شده، جراحی ضرورت می‌یابد.

درد

برخی بیماران با درد‌های شدید دست و پنجه نرم می‌کنند. سندرم گیلن باره درد شدیدی دارد. در دیابتیک‌ها نیز این درد را مشاهده می‌کنیم. گاهی جابه‌جایی دیسک گردن یا کمر نیز باعث نوروپاتی می‌شود که درد‌های فوق‌العاده وحشتناک و غیر قابل تحملی برای بیمار دارد. در این موارد هر چه سریع‌تر باید درمان مناسبی از سوی جراحی یا درمان دارویی مناسب (تجویز مسکن) اتخاذ شود.

فیزیوتراپی کمک‌کننده است

متخصصان فیزیوتراپی در این مواقع کمک زیادی به ما می‌کنند. فیزیوتراپی برای بیمارانی که دچار سندرم گیلن باره، دیابت یا جابه‌جایی دیسک هستند، بسیار مفید است. فیزیوتراپی به ترمیم عصب کمک می‌کند و عضلاتی را که به دلیل فعال نبودن دچار آتروفی شده است به حالت عادی و اولیه خود برمی‌گرداند.

توصیه‌ها

هر بیماری که دچار اختلال در حرکات دست و پا یا بی‌حسی در نقطه‌ای از بدن باشد، باید به متخصصان مغز و اعصاب یا نورولوژیست مراجعه کند. اقدام سریع‌تر درمانی از بدتر شدن نوروپاتی پیشگیری می‌کند. در ویزیت بیمار نوعی تست به نام ای‌ان‌جی به‌عمل می‌آید که در آن سرعت هدایت عصبی سنجیده و عصب درگیر شناسایی می‌شود.

نوروپاتی قابل درمان است.در مواردی که ژنتیک و ارث در بروز بیماری دخالت دارد نیز می‌توان بیماری را مهار کرد یا با آموزش‌های لازم، کاری کرد که بیمار صدمات کمتری ببیند.

این بیماری در افراد دیابتیک شایع‌تر است و بیشتر بیماران نسبت به آن آگاه نیستند. همه بیمارانی که دچار بی‌حسی در پاهای خود هستند، باید مراقب باشند. اگر بیمار دیابتی دچار سوختگی یا خراشی در پای خود شود، ممکن است به قطع عضو نیز منجر بشود.

منبع:بیماری نوروپاتی چیست؟

بیماری نوروپاتی چیست؟