رز سانگ

معرفی آتشکده یزد

آتشکده زرتشتیان که به آن «آتشکده بهرام» یا «آتشکده وَرهُرام» نیز می گویند، یکی از بناهای مقدس زرتشتیان است که در شهر یزد واقع در استان یزد بنا شده است. این مکان مقدس در خیابان آیت الله کاشانی یزد واقع است. این آتشکده شامل ساختمان و باغ مشجری است که در آن آتش مقدس نگهداری می‌شود.

از باستانی‌ ترین دوران، آتشکده‌ها ساده و بدون زرق و برق ساخته می‌شدند و آتشکده یزد نیز از این قاعده مستثنی نیست. معماری ساختمان آتشکده از معماری آتشکده‌ های پارسیان هند تأثیر گرفته است. این بنا که در وسط حیاط واقع شده و درختان همیشه سبز آن را احاطه کرده‌ اند، در حدود ۲۱ متر از سطح زمین بلندتر است و برای رسیدن به ورودی آن باید از ۸ پله بالا رفت. نگاره فَرَوَهَر و سرستون‌ های سنگی، زیبایی ویژه‌ ای به ساختمان بخشیده‌ اند. این سرستون‌ ها و سنگ‌های گلدار پای دیوارها هنر دست هنرمندان اصفهانی است که در اصفهان سنگ‌ ها را تراشیده و سپس تا یزد برده‌ اند. کاشی‌ های نگاره فروهر بالای سردرِ ورودی نیز توسط هنرمندان کاشی‌ کار یزدی انجام پذیرفته است. در داخل ساختمان، دیوارها با تصاویر زرتشت و جمله‌ هایی از کتاب مقدس اوستا تزئین یافته‌ است.

حوضی مُدور و بزرگ در ورودی بنا به این مجموعه زیبایی خاصی بخشیده است و به رسم دیگر حوض‌ های دنیا کف آن به وسیله بازدیدکننده‌ ها با سکه‌ های ریز و درشت پول فرش شده است.

اتاق نگهداری آتش مقدس، در وسط ساختمان (دور از تابش خورشید) قرار دارد و در اطراف آن اتاق هایی برای نماز و نیایش طراحی شده اند.

ساختمان آتشکده پیشینه کهنی ندارد. این بنا در آبان ماه ۱۳۱۳ خورشیدی با سرمایه اهدایی انجمن پارسیان هند در زمینی که از سوی چند تن از زرتشتیان ایران از جمله برادران امانت به نام پدرشان اردشیر مهربان رستم امانت وقف شد، ساخته شد. نقشه آتشکده از سوی مهندسان پارسی کشیده شد و شادروان ارباب جمشید امانت سرپرستی و نظارت ساخت این بنا را بر عهده داشت.

آنچه که به آتشکده یزد اهمیت و اعتباری بسیار بخشیده، آتشی است که در این آتشکده می‌سوزد. به گفته زرتشتیان ارشد، آتش آن که آتش ورهرام نامیده می شود، ابتدا از آتشکده واریان پارس به عقدای یزد منتقل و مدت ۷۰۰ سال در آنجا نگهداری می شد. سپس به ترک آباد اردکان آورده شد و در آنجا ۳۰۰ سال روشن بود تا اینکه از آنجا به یزد آورده شد و در محل کنونی آن روشن است. قدمت آتش این آتشکده به بیش از ۱۵۳۵ سال می رسد.

در زمان فرمانروایی ساسانیان در ایران، سه آتش پر ارج و پر شکوه به دلیل قدمت دیرینه‌ شان، از شأن و شهرت بیشتری برخوردار بودند و به همین دلیل آن‌ ها را «آتش وَرهُرام» یعنی «آتش پیروزی» نام نهاده بودند. یکی از آتشکده‌ هایی که آتش ورهرام در آن نگهداری می‌شد، آتشکده «آذرفرنبغ» نام داشت و در شهر کاریان فارس قرار داشت. آتش آتشکده کاریان را در سده دهم میلادی برای رهانیدن از یورش بیگانگان به یزد آوردند و در آتشکده بزرگ شهر برافروختند. این آتشکده در حدود سال ۵۱۳ هجری قمری تخریب شد و زرتشتیان آتش مقدس خود را برداشته و در غاری در کوه «اِشکَفت یزدان» (بین عقدا و پارس بانو) پناه دادند. آتش ورهرام ۳۰ سال در آن غار پنهان بود سپس آن را به مدت ۲۰۰ سال در روستاهای زرتشتی‌ نشین اطراف یزد جابجا کردند تا مورد دست درازی متجاوزان قرار نگیرد. در سال ۷۵۰ هجری قمری، روستایی به نام ترک آباد در نزدیکی اردکان بنا شد و بیشتر زرتشتیان یزد و به ویژه موبدان، به آنجا کوچ کردند. در آن زمان آتش مقدس نیز به ترک آباد انتقال یافت و ۳۰۰ سال در آنجا نگهداری گردید. در این سال همزمان با آغاز گسیختگی شیرازه جامعه زرتشتیان در ترک آباد، آتش مقدس از آنجا دوباره به شریف آباد برده شد و در حدود سال ۱۱۸۹ هجری قمری مجدداً به یزد بازگردانده شد و در محله دستوران یزد (کوی موبدان) در خانه کوچکی پنهانی نگهداری گردید تا این که رضاه شاه پهلوی رسماً مجوز ساخت این آتشکده را صادر کرد تا زرتشتیان هم بتوانند عبادتگاهی در شأن خود داشته باشند.

آتش در ظرف بزرگی از جنس برنز و یک محفظه‌ ای شیشه‌ ای، بلندتر از سطح زمین در اتاقی نسبتاً وسیع و دور از تابش خورشید نگهداری می‌شود و اتاق‌ هایی برای مراسم نیایش، پیرامون آن طراحی شده است. در حال حاضر شخصی ملقب به «هیربد» مسئول روشن نگه داشتن آتش است.

آتشکده بهرام یزد که در فهرست بناهای ملی ایران به ثبت رسیده، در سال‌های اخیر درهای خود را به روی گردشگران گشوده است و بخشی از این مکان مقدس برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی در نظر گرفته شده است. بازدید کننده‌ ها فقط می‌توانند از پشت شیشه آتش مقدس را نظاره کنند چرا که نَفَس‌های آدمی‌ نباید با آتش پاک برخورد نماید.

آتشکده ورهرام همه روزه صبح و عصر به جز تعطیلات رسمی، برای بازدید عموم آزاد است.

این اثر در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۷۸ به شماره ۲۴۳۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع: آتشکده یزد

آتشکده یزد