رز سانگ

کاشت گلرنگ

گیاهی است یکساله،ارتفاع ان در حدود 65/0 متر کمی خاردار و منظره کلی ان بخصوصگلهایش شباهت با خارخسک دارد.برگهای آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه های منتهی به خارهای ظریف است.رگبرگهادر سطح زیرین برگ برجسته و نمایان می باشد.گلهای ان منفرد در یک طبق کوچک لوله ای و زرد رنگ مایل به قرمز در انتهای شاخه گلدار ظاهرمی شود.میوه ان فندقه سفید رنگ که در قسمت بالای آن دسته ای تار نازک وجود دارد.گلرنگ
گلرنگ ،بومی مشرق زمین است و از نواحی عربستان برخاسته و پس زا آن به سایر مناطق دنیا منتشر شده است و امروزه در اغلب کشورها کاشته می شود و از نظر مصارف روغن آن و ماده رنگی گلهای ان مورد توجه است.تکثیر گلرنگ از طریق کاشت دانه آن صورت می گیرد.دانه ان را برای اینکه در جوانه زدن تسریع شود،قبل از کاشت 24 ساعت در آب می خیسانند و معمولا در ارقام مختلفه گلرنگ پس از5-4 ماه گیاه قابل بهره برداری میشود.این گیاه در خراسان ،تفرش تبریز و برخی مناطق دیگر می روید.

گلرنگ (کاجیره، کاغاله، کافشه) که در بعضی از استان های جنوبی مانند کرمان گل خشت نیز نامیده می شود (نام علمی:Carthamus tinctorius) بومی ایران است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت می شود. گیاهی است یکساله که ارتفاع آن به حدود 60 سانتیمتر می رسد. برگ های آن پهن، دندانه دار و بدون دمبرگ می باشد. رگبرگ ها در قسمت زیرین برگ کاملاً نمایان است. گلهای آن منفرد، لوله ای و به رنگ زرد مایل به قرمز است که در انتهای ساقه ظاهر می شود. میوه آن سفید و به صورت فندقه بوده که انتهائی آن دارای دسته ای تار نازک است. گلرنگ، گیاهی است که به طور عمده در آب و هوای گرم و خشک رشد می کند. دانه های روغنی آن منبعی برای استخراج روغن های گیاهی است و از دیرباز غذایی کامل برای پرندگان محسوب می شد. از گل های گلرنگ برای رنگینکردن خوراکی ها و به عنوان منبعی برای استخراج رنگ طبیعی استفاده می کنند؛ علاوه بر این، گل های گلرنگ در بسیاری از موارد برای مقاصد دارویی نیز به کار می رود.

در زمان های گذشته، مصریان برای رنگ کردن کتان و ابریشم از رنگ گلرنگ استفاده می کردند. همچنین نوعی پماد آیینی نیز داشتند که در مراسم مذهبی و برای چرب کردن مومیایی قبل از اتصال اجزای آن به کار می رفت که این پماد را با گلرنگ رنگین می کردند. از روغن دانه های گلرنگ نیز برای تسکین برخی زخم ها استفاده می کردند و این نشان می دهد این روغن دارای موادی است که احتمالا خواصی شبیه مسکن داشته است؛ البته ماهیت روغنی این ترکیب نیز باعث شده گذشتگان از آن به عنوان منبعی برای سوخت و ایجاد روشنایی استفاده کنند.
با توجه به بررسی های مختلف به نظر می رسد در گذشته گلرنگ در خاورمیانه و هند و آفریقا نیز کاربرد داشته است و از آن به عنوان پادزهر استفاده می کردند. علاوه بر این، از روغن این ترکیب به عنوان دارو برای تحریک تعریق در درمان تب بهره می بردند.

بسیاری از گذشتگان از گلرنگ به وفور برای رنگین کردن برنج و سوپ استفاده می کردند. گاهی برای زینت دادن به خانه هایشان از گلدانی که در آن غنچه های گلرنگ رشد کرده بود، استفاده می کردند و از غنچه های آن در درمان یبوست بهره می بردند.

استفاده از رنگ استخراج شده از گلرنگ در صنعت نساجی، بویژه در صنایع فرش بافی در شرق اروپا، خاورمیانه و شبه قاره هند بسیار رایج بوده است.
سازگاری
گلرنگ گیاهی بلند روز است ، اما گلدهی آن در هوای گرم بمیزان قابل توجهی جلو می افتد . گیاهچه های جوان به سرما مقاومند . اما گیاه با انتقال از مرحله رویشی به مرحله زایشی به سرما حساس می گردد . گلرنگ به گرما نیز مقاوم است و در صورت وجود رطوبت کافی در خاک می تواند ماکزیمم حرارتهای حدود 40 درجه سانتیگراد را تحمل کند . به هوای مرطوب بخصوص در دوران گلدهی علاقمند نیست . زیادی رطوبت هوا در این دوره گلدهی موجب توسعه بیماریها و افت عملکرد می گردد . گلرنگ با داشتن ریشه عمیق و توسعه یافتگی به خشکی مقاوم است . اما مقاومت آن به خشکی از جو کمتر می باشد . گلرنگ به آب ایستادگی و کمبود تهویه نیز حساس است . گلرنگ خاکهای عمیق ، دارای بافت متوسط و اسیدیتیه حدود خنثی را ترجیح می دهد .
تناوب زراعی
گلرنگ به بیماریهای خاکزی حساس بوده و نبایستی بیش از یکبار طی چهار سال متوالی در یک قطعه زمین کاشته شودو یا با گیاهان حساس به بیماری بوته میری جالیز در تناوب قرار گیرد . مثالهایی از تناوب گلرنگ در کشت بهاره آبی بصورت زیر است :شبدر ـ ذرت ـ گلرنگ ـ گندم یونجه ـ سیب زمینی ـ حبوبات ـ گلرنگ ـ جو
کاشت گلرنگ بهاره
برای کاشت گلرنگ لازم است زمین قبلاً برای مدتی شخم عمیق زده شود، تا با تجمع رطوبت برف و باران، بذور کشت شده یکنواخت و سریع جوانه بزنند.
زمان کاشت
زمان کشت مناسب در زراعت بهاره گلرنگ در مناطق سردسیر زنجان، اواسط اسفند تا اواخر فروردین و در مناطق معتدل، اواخر بهمن تا اوایل فروردین است. یعنی از اواسط اسفند ماه، به محض گاورو شدن زمین و زمانی که بتوان وارد مزرعه شد، باید به کشت گلرنگ دیم در مناطق سردسیر اقدام نمود.
عمق کاشت
کاشت بذر گلرنگ در عمق کم ( حداکثر 5 سانتی متر ) در خاک مرطوب صورت می گیرد.
فاصله بذر کشت شده
در کشت دیم گلرنگ معمولا فاصله خطوط کاشت 30 تا 45 سانتی متر و فاصله بذور روی خط 10 تا 20 سانتی متر محاسبه می شود.
نحوه کاشت گلرنگ دیم
الف) کشت به صورت سنتی:میزان 25-20 کیلوگرم بذر را به طور یکنواخت در سطح یک هکتار مزرعه پخش کرده و با هر وسیله مناسب که در دسترس باشد، مثل:دیسک، پنجه غازی و … زیر خاک می کنند.
ب) کشت مکانیزه:با تنظیم عمیق کار با فاصله مناسب، بذور گلرنگ را با فاصله ذکر شده کشت می کنند.
نیاز اکولوزیکی

گلرنگ گیاهی بلند روز است و در طول رویش به هوای گرم و تابش نور مناسب نیاز دارد. بذور معمولاً در دمای 8 تا 10 درجه سانتی گراد رویش پیدا می کنند. ولی دمای مطلوب برای جوانه زنی 18 تا 20 درجه سانتی گراد است. این گیاه به سرمای طولانی و سخت حساسیت نشان می دهد. بطوریکه برگها در دمای(2-) درجه سانتی گراد دچار سرمازدگی شده و گیاه خشک می شود. گلرنگ در درجه حرارتهای نزدیک به صفر زنده می ماند ولی رویش آن به کندی صورت می گیرد. در این شرایط گیاه تنها رشد رویشی (تولید ساقه ها و انشعابهای جدید) خواهد داشت.
این گیاه را باید در مناطق گرم و خاکهای مناسب با ضخامت زیاد سطح الارض کشت کرد اگر چه گلرنگ در هر نوع خاکی قادر به رویش است ولی خاکهای عمیق و دارای بافت متوسط را ترجیح می دهد. خاکهای تهی از مواد غذایی و همچنین خاکهایی که آب را در خود نگه می دارند برای گلرنگ مناسب نمی باشند.
آماده سازی خاک
بلافاصله پس از برداشت محصول قبل در اوایل پائیز شخم به زمین زده می شود و سپس 35 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت، 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 50 تا 70 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک افزوده با انجام دیسکی مناسب کلوخه ها را خرد کرده و بقایای علفهای هرز را نیز از بین می برند. بهتر است کمی قبل از کشت مقدار 20 تا 25 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک زمینهای فاقد ازت اضافه شود.اواخر زمستان زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کشت آماده می کنند.

شرایط و حساسیت های محیطی گلرنگ

گیاه گلرنگ نسبت به دیگر دانه های روغنی در مقابل خشکی مقاومت بیشتری دارد به گونه ای که امکان کشت دیم آن نیز به شرط بارش سالانه حداقل 300 میلیمتر وجود دارد. گل رنگ در برابر گرما مقاومت خوبی دارد و در صورت وجود رطوبت کافی در خاک می تواند دمای حدود 40 درجه سانتی گراد را تحمل نماید. این گیاه به دلیل دارا بودن ریشه عمیق توانایی جذب رطوبت از اعماق 3 تا 4 متری خاک را دارد. در مرحله رشد روزت به کم آبی مقاوم است ولی کمبود آب در طول دوره رشد یعنی از مرحله ساقه دهی تا مرحله گل دهی، کاهش رشد و کاهش عملکرد گیاه را در پی خواهد داشت. آبیاری بیش از حد و همچنین آب ایستادگی و کمبود تهویه نیز باعث کاهش عملکرد گیاه می گردد.
گیاهچه جوان گل رنگ به سرما مقاوم است و در برخی موارد دمای زیر صفر را نیز تحمل می کند اما با عبور از مرحله رویشی و قرارگیری در مرحله زایشی به سرما حساس می گردد. بایستی توجه داشت در درجه حرارت پایین، رویش گیاه به کندی صورت می گیرد.
بیشترین حساسیت گلرنگ مربوط به دوران گلدهی گیاه می باشد. به گونه ای که در این دوران به دمای بالا و آفتاب زیاد و همچنین خشکی، به سرمای شدید، به بارندگی و هوای مرطوب و نیز به شوری خاک حساس است. هر کدام از شرایط ذکر شده در دوران گلدهی می تواند باعث کاهش عملکرد گیاه گردد.
از نظر خاک، گلرنگ به خاک های عمیق دارای بافت متوسط و نسبتا حاصلخیز و نیز خاک هایی که ظرفیت نگه داری آب مناسبی دارند نیاز دارد. این گیاه به بیماری های خاک زی حساس است. به همین دلیل در طول چهار سال متوالی نبایستی بیش از یک بار نسبت به کاشت آن در یک قطعه زمین اقدام کرد.
برداشت گل و دانه
بهترین زمان برداشت گلچه های گلرنگ سه روز پس از شروع گلدهی و تکرار آن تا پایان دوره گلدهی می باشد. نکته قابل توجه اینکه خشک کردن گلچه های برداشت شده در زیر آفتاب، کاهش کیفیت رنگ دانه ها را در پی خواهد داشت. از این رو برای حفظ رنگ و کیفیت رنگ دانه ها بایستی گلچه ها را در سایه خشک کرد. عوامل مهم موثر بر میزان تولید گل شامل ارتفاع گیاه، تعداد شاخه های فرعی و نیز تعداد دانه در غوزه می باشد. ضمنا برداشت گلچه بر عملکرد دانه، تاثیر منفی ندارد.

زمان برداشت دانه گلرنگ به نوع رقم و عوامل محیطی مانند دمای هوا و رطوبت نسبی بستگی دارد. برداشت دانه، بلافاصله پس از خشک و قهوه ای شدن برگ ها و نیز خشک و سخت شدن دانه های وسط طبق صورت می گیرد. رطوبت دانه ها در زمان برداشت، بایستی در حدود 8 درصد باشد. خشک شدن بیش از حد گیاه، ممکن است ریزش دانه در زمان برداشت را در پی داشته باشد.
میوه گلرنگ مشابه میوه آفتابگردان، به صورت فندقه و به رنگ های سیاه، زرد، سفید یا کرمی با سطح خارجی صاف می باشد. وزن هر دانه در گلرنگ در حدود 35 تا 50 گرم می باشد.
خاک مناسب کشت گلرنگ
گلرنگ برای جوانه زنی نیاز به بستر بدون کلوخ با رطوبت کافی دارد. در زراعت گلرنگ به سهولت می توان از مکانیزاسیون معمول در غلات بهره برد، اما به دلیل وجود ریشه عمیق، شخم با گاوه آهن های قلمی و زیرشکن برای شکستن طبقات نفوذ ناپذیر رس یا لایه های جانبی در ناحیه ریشه، توصیه می شود. در مناطقی که رطوبت عامل محدود کننده است، هدف عملیات کشت باید در جهت حداکثر مقدار رطوبت در خاک باشد. برای تولید اقتصادی استفاده از شخم مناسب جهت رشد مطلوب ریشه در مناطقی که وضعیت فیزیکی خاک مناسب نمی باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
گلرنگ در مقابل شوری خاک تقریبا مقاوم است و به راحتی EC حدود 7 میلی موس بر سانتی متر را تحمل می نماید، ولی در طول دوره خروج گیاهچه نسبت به شوری حساسیت دارد و به همین لحاظ در زمین های شور جهت اجتناب از شوری که در بالای پشته جمع می شود بذر گلرنگ را باید در محلی نزدیک داغ آب کشت نمود.
آب مورد نیاز گلرنگ
گلرنگ به علت دارا بودن ریشه عمیق قادر است رطوبت را از اعماق 4-3 متری خاک جذب نماید، اما باید توجه داشت که گلرنگ به آبیاری بیش از حد در اوایل رشد حساس است و باعث افزایش بیماری در گلرنگ می شود، در چنین مواردی استفاده از واریته های مقاوم، کشت به صورت جوی و پشته و اجتناب از ایستابی آب در هوای گرم توصیه می شود.
به طور کلی آبیاری در مراحل بعد از کشت، جوانه زنی، رشد سریع ساقه، غنچه دهی، گلدهی و دانه بندی ضروری است (7 نوبت) و این تعداد براساس زمان کشت، نوع رقم، منطقه کشت، ساختمان خاک و کود مصرفی تا 10 نوبت نیز افزایش می یابد.
کود
در کشت پاییزه مصرف 120 کیلوگرم اوره و 50 کیلوگرم فسفات آمونیوم مناسب است . این کودها در کشت بهاره به 80 کیلوگرم اوره و 40 کیلوگرم فسفات آمونیوم تقلیل می یابد . میزان کود مصرفی می تواند تحت تاثیر بارندگی و نیز وضعیت خاک از نظر وجود این عناصر قرار گیرد . نکته اساسی در مصرف کوده های ازته این است که بذر گلرنگ نباید در تماس با کود باشد زیرا سطح سبز را بشدت کاهش می دهد . لذا استفاده از بذرکارهایی که کود و بذررا در کنار هم قرار می دهند توصیه نمی شود . مصرف کود سرک ازته به میزان 50 کیلوگرم در هکتار در اوایل بهار برای مناطقی با بارندگی بیش از 400 میلی متر و بارندگی های مناسب بهاره توصیه می گردد .
مقدار بذر و تراکم مناسب
از عوامل موثر بر میزان بذر و تراکم مناسب در کشت گلرنگ می توان به زمان کاشت، نوع رقم، عمق کاشت، ساختمان خاک و میزان کود مصرفی و وضعیت آب و هوایی منطقه اشاره نمود، به طور مثال کشت با تراکم بالا سبب نازکی ساقه ها خواهد شد، بدین ترتیب در مناطقی که بادهای فصلی از یک سمت می وزند معمولا فاصله بوته ها را بیشتر و فاصله ردیف ها را کمتر در نظر می گیرند تا ضمن افزایش مقاومت در برابر بادهای شدید، میزان رطوبت بین بوته ها کاهش یافته و در نتیجه از شیوع بیماری ها جلوگیری به عمل آید.

با توجه به مواردفوق و بررسی های انجام شده می توان نتیجه گیری نمود که در کشت بهاره مناسب ترین میزان بذر مصرفی 30-25 کیلوگرم در هکتار و مطلوب ترین فاصله ردیف ها 40-30 سانتی متر و بهترین فاصله بین بوته ها 5 سانتی متر می باشد.

با توجه به رشد رویشی بالا در ارقام پاییزه، معمولا فاصله بین ردیف ها 50 سانتی متر، فاصله بین بوته ها 5 سانتی متر و میزان بذر مصرفی 25-20 کیلوگرم در نظر گرفته می شود.

مبارزه با علف های هرز ، آفات و بیماری ها
گلرنگ در مراحل اولیه رشد و قبل از به ساقه رفتن به علف های هرز حساس بوده و عملکرد آن می تواند به شدت تحت تاثیرقرار گیرد . مبارزه با علف های هرز در کشت پاییزه از اهمیت بیشتری برخوردار است . بدین منظورمی توان در کشت پاییزه از علفکش گالانت سوپر به میزان 8/0 تا 1 لیتر در هکتار بر علیه علفهای هرز باریک برگ و گندم ریزش کرده از فصل زراعی قبل استفاده نمود . زدن پنجه غازی در مرحله 6 – 4 برگی در این زراعت می تواند در کنترل علفهای هرز موثر باشد . به همین منظور می بایست فاصله بین ردیف های کاشت 50 تا 60 ساتیمتر در نظر گرفته شود و از تراکتورهای چرخ باریک ، فاصله ردیف ها می بایست به 20 سانتی متر تقلیل یابد .
مگس گلرنگ از آفات مهم بوده و در برخی از سال ها خسارت شدید وارد می کند . بهترین روش مبارزه با این آفت کشت زودهنگام است بطوریکه گیاه در اوایل اردیبهشت به قوزه برود و از دوره فعالیت مگس ( خرداد ) مصون بماند . در مبارزه شیمیایی با این آفت از سموم تماسی نظیر دیازینون ، آمبوش و سوین استفاده نمود .
سایر آفات گلرنگ که ممکن است خسارت زا باشند شامل کرم قوزه پنبه که از برگ های جوان و جوانه های گل تغذیه می کند . سرخرطومی قوزه گلرنگ از جوانه های گل و قوزه های نو رس تغذیه کرده و در غنچه ها تخمریزی می کند و لارو آن از محتویات قوزه و دانه های تازه تشکیل شده تغذیه می کند . سوسک های گرده خوار نیز در زمان گلدهی بر روی قوزه های گل ظاهر شده و از گرده گلهای گلرنگ تغذیه می کنند. برای مبارزه با این آفات سمپاشی با حشره کشهای تماسی نظیر سوین ، آمبوش و لاروین موثر می باشد . ضمن اینکه کشت ارقام زودهنگام نیز بسیار اثر بخش خواهد بود .
برای کنترل شته سیاه گلرنگ که در حالت طغیانی موجب پیچیدگی برگ ، ضعف و کوتاهی گیاه ، تاخیر در گلدهی و حتی عدم تشکیل دانه یا تولید دانه های ضعیف می گردند ، می توان از حشره کش های سیستمیک نظیر الدیکارپ و متاسیستوکس استفاده کرد.

گلرنگ از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.
1. خاصیت مسهلی دارد.
2. مسکن است.
3. تنظیم کنندهٔ پریود است.
4. بلغم را خارج می سازد.
5. تقویت کنندهٔ اعصاب است.
6. برای رفع درد آرتروز و رماتیسم، محل های درد را با روغن گلرنگ ماساژ دهید.
7. استفاده از روغن گلرنگ در غذاها، کلسترول را پایین می آورد.
8. در برطرف کردن تصلب شرائین مفید است.
9. تقویت کنندهٔ عمومی بدن است.
10. دردها و ناراحتی های قبل از عادت ماهانه را برطرف می کند.
11. داروی مفیدی برای رفع فلج های ناگهانی است که بر اثر سکته پیش می آید.
12. مقوی نیروی جنسی و زیاد کنندهٔ اسپرم است.
13. آب آوردگی را بر طرف می کند.
14. خلط آور است و در برطرف کردن بیماری های ریوی مانند ذات الریه مؤثر است.
15. برای معالجهٔ یرقان مفید می باشد.
16. استفراق خونی را مدارا می کند.
17. از گلهای آن می توان به جای زعفران برای رنگین کردن برنج استفاده کرد.
18. خاصیت ضد تورمی دارد.
19. معرق است.

منبع:معرفی گیاه گلرنگ

معرفی گیاه گلرنگ