رز سانگ

بیوگرافی کامل معصومه دده بالا (هایده) – Hayedeh

معصومه دده بالا با نام هنری هایده، (۲۱ فروردین ۱۳۲۱ – ۳۰ دی ۱۳۶۸) خواننده ایرانی با صدای کنترآلتو است که بیست و یک سال در زمینه موسیقی دستگاهی و موسیقی پاپ ایرانی فعالیت داشت.

نام اصلی : معصومه دده بالا

نام مستعار : هایده

زادروز : ۲۱ فروردین ۱۳۲۱

تهران، ایران
اهل کشور : ایرانی

درگذشت : ۳۰ دی ۱۳۶۸ (۴۷ سال)

سان فرانسیسکو، کالیفرنیا، ایالات متحده

سبک ها : موسیقی پاپ فارسی، گلها کلاسیک ایرانی

کار(ها) : خواننده

گونه(های) آوا : کنترآلتو
فعالیت حرفه ای
هایده در تهران متولد شد. نام اصلی او معصومه دده بالا است.خواهر کوچک تر او، مهستی نیز از خوانندگان معروف ایرانی است که حدود سه سال پیش از هایده خوانندگی را آغاز کرد. هایده، آنگونه که خود به کرات در چندین مصاحبه متذکر شده است، تحت تاثیر صدای پر قدرت و شیوه آوازخوانی دلکش، خواننده صاحب سبک و بلند آوازه ان دوران، روی به عالم موسیقی آورد. وی در ۱۳۴۷، فعالیت حرفه ای خود را با خواندن ترانه «آزاده» اثر استادش علی تجویدی که بر روی آخرین سروده رهی معیری ساخته شده بود آغاز کرد. اجرای ترانه «آزاده» با ارکستر بزرگ گل ها در رادیو تهران آغاز کار هایده بود. وی پس از اجرای چندین اثر دیگر از تجویدی و دیگر آهنگسازان بنام، از جمله همایون خرم, در برنامه گل ها، از نخستین سال های دهه ۱۳۵۰ به خواندن ترانه های پاپ علاقه مند شد که بیشتر از ساخته های فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و انوشیروان روحانی بودند.

هایده در شهریور ۱۳۵۷ چندین ماه پیش از پیروزی انقلاب ایران را به مقصد بریتانیا ترک کرد.

هایده از ۱۳۶۱ در لس آنجلس به فعالیت ادامه داد. یکی از نخستین برنامه های رسمی او در این شهر، کنسرتی در دانشگاه کالیفرنیا در لوس آنجلس (یو.سی.ال.ای) همراه با گروهی از سازهای ایرانی به سرپرستی منوچهر صادقی بود.
آلبوم ها
در دهه های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ آثار هایده در ایران به صورت صفحه گرامافون و نوار کاست منتشر شد. بیشتر این آثار و همچنین کارهایی که هایده در دهه ۱۹۸۰ در آمریکا خواند، در دهه ۱۹۹۰ و همچنین ۲۰۰۰ از نو روی سی دی منتشر شدند. قرار دادن ترانه های او در سی دی ها اغلب از نظم ویژه ای پیروی نمی کند.

دو آلبوم پایانی هایده «ای زندگی سلام» و «سوگند» رسماً به شکل آلبوم روی نوار و سی دی منتشر شده اند.

نام سی دی های منتشر شدهٔ دیگر از هایده که بیشتر نام یکی از ترانه های سی دی را بر خود دارند عبارتند از:

روزای روشن
خراباتی
پادشه خوبان
خداحافظ
شب عشق
فریاد
گل واژه
آزاده
بزن تار
رفتم
شانه هایت را برای گریه
آشنایی
بلبلی که خاموش شد
ناشنیده ها
اومدنت محاله
دشتستانی
بزم نوروز ۱۳۶۴

سه سی دی نیز از ترانه های هایده همراه با معین، ویگن و مهستی به نام های «گل های غربت»، «همخونه» و «اوج صدا» منتشر شده است.

کنسرت ها
هایده به جز برنامه های معمول خود در کشورهای گوناگون، در دانشگاه یوسی ال ای در کالیفرنیا، و در تالارهایی با شهرت جهانی مانند رویال آلبرت هال (به رهبری فرنوش بهزاد) در لندن و موزیک هاله (هامبورگ) کنسرت هایی اجرا کرد.

بیشتر ترانه های هایده در سال های پیش از انقلاب در تلویزیون ملی ایران و پس از انقلاب در تلویزیون جام جم در لس آنجلس و بخشی دیگر نیز در تلویزیون ایرانیان و تلویزیون جنبش ملی ایران در جنوب کالیفرنیا به صورت نماهنگ (موزیک-ویدئو) در آمد.

مرگ
هایده در روز ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ برابر با ۳۰ دی ماه۱۳۶۸ فردای اجرای کنسرت در باشگاه کازابلانکا در حومه سان فرانسیسکو، بر اثر سکته قلبی درگذشت.

هایده در گورستان وست وود در لوس آنجلس با حضور هزاران نفر از ایرانیان مقیم آمریکا به خاک سپرده شد. هما سرشار (روزنامه نگار)، ویگن (خواننده) و حسن شهباز (مترجم و سردبیر فصلنامه رهاورد) از جمله سخنرانان در مراسم بودند. در تهران نیز علی رغم محدودیت های بسیار، گروهی از مردم در مسجدالجواد یاد او گرامی داشتند.

ویدئوی مراسم به فاصله کوتاهی، مخفیانه در ایران پخش شد.

مستند
پژمان اکبرزاده فیلم مستندی درباره فعالیت های هنری و آثار هایده ساخته که در ژانویه ۲۰۰۹ برای نخستین بار در آمستردام اکران شد.

این مستند یکصد دقیقه ای با عنوان «سخن از هایده» دربرگیرنده بررسی فعالیت های هایده، گزیده ای از اجراهای او در سبک های گوناگون و گفتگو با دوستان و همکاران نزدیک اوست. مستند در جشنواره فیلم نور در لوس آنجلس نامزد دریافت جایزه بهترین مستند شد اما به گزارش تلویزیون فارسی بی بی سی، «برخی از بستگان و دوستداران هایده به دلیل بازگویی بی پرده برخی مسایل به آن اعتراض کردند»؛ از سویی در تهران، مستندساز از سوی خبرگزاری فارس به دلیل ساخت فیلم درباره «خواننده معلوم الحال طاغوتی» مورد انتقاد قرار گرفت.

مستند «سخن از هایده» بیستم ژانویه ۲۰۱۰ در بیستمین سالگرد درگذشت هایده، توسط شبکه ایرانیان هلند منتشر شد و نسخه کوتاه شدهٔ آن نیز از شبکه فارسی تلویزیون صدای آمریکا پخش شد. در ژوئن ۲۰۱۰، کمی پیش از نمایش فیلم در جشنواره ایرانیان سیاتل، «روز آنلاین» در نقدی، مستند را «تلنگری برای یادآوری فضای شوم دهه شصت» خواند.

منبع:بیوگرافی هایده

بیوگرافی هایده